Trong dòng chảy văn hóa Việt Nam đa sắc màu, người Cơ Tu đã và đang gìn giữ nhiều nghi lễ tín ngưỡng truyền thống gắn bó mật thiết với thiên nhiên. Trong đó, lễ cúng Thần Núi – Rừng (Tấc Ka Coong) được xem là một trong những nghi lễ quan trọng và độc đáo bậc nhất, thể hiện sâu sắc triết lý “rừng là sự sống” của đồng bào nơi đại ngàn.
Không gian văn hóa linh thiêng và cộng đồng là chủ thể.
Lễ cúng được tổ chức tại những địa điểm đặc biệt của làng Cơ Tu như nhà Gươl, sân làng và giữa núi rừng – nơi cư dân tin rằng thần linh ngự trị và che chở cho cộng đồng. Già làng giữ vai trò chủ lễ, cùng toàn thể dân làng tham gia trong không khí trang nghiêm nhưng ấm cúng của tinh thần đoàn kết.
Với người Cơ Tu, núi rừng không chỉ nuôi sống họ mà còn là nơi trú ngụ của Giàng – vị thần mang đến bình an và mùa màng tươi tốt. Chính vì vậy, lễ cúng ra đời như lời:
-Tạ ơn thiên nhiên ưu đãi
-Cầu mưa thuận gió hòa, vụ mùa bội thu
-Xua đuổi dịch bệnh, tai ương
-Nhắc nhở con cháu gìn giữ rừng núi và những giá trị truyền thống
-Lễ hội trở thành “bài học sống” về đạo lý, văn hóa ứng xử với môi trường và cộng đồng.
Lễ Tấc Ka Coong thường được tổ chức 3 – 5 năm/lần, hoặc khi làng gặp biến cố như mất mùa hay dịch bệnh. Nghi lễ có quy mô lớn, vật hiến tế là trâu hoặc dê – lễ vật dâng lên thần linh với lòng thành kính tuyệt đối.
Lễ hội diễn ra trong ba ngày với trình tự chặt chẽ:
Dân làng họp bàn, đóng góp lễ vật và thực hiện A Xa A Rah đu mập – nghi thức tẩy uế trước khi vào lễ chính; dựng cây nêu giữa sân làng – biểu tượng kết nối với thần linh.
Ngày trọng tâm với loạt nghi thức:
Tấc Du Lạu – cúng để khẳng định sự thanh sạch của buôn làng
Múa Tung tung – Da dá quanh cây nêu và vật tế
Nghi lễ hiến tế được giữ kín đáo
Lấy máu bôi lên cột nêu, nhà Gươl và nhạc cụ để cầu may
Mọi hành động đều thể hiện sự trân trọng và biết ơn sâu sắc đối với thần linh.
Sau khi dâng cúng thịt chín, dân làng cùng Hát lý – nghi thức giáo dục thế hệ trẻ giữ gìn truyền thống và bảo vệ núi rừng. Lộc được chia đều, thể hiện tinh thần cộng đồng “cùng no ấm, cùng hạnh phúc”.
Lễ cúng Thần Núi – Rừng có giá trị đặc biệt: Gắn kết cộng đồng, củng cố đời sống tinh thần
Khẳng định bản sắc văn hóa và niềm tin tín ngưỡng
Nhắc nhở con người sống hài hòa với thiên nhiên
Gìn giữ nghệ thuật múa, cồng chiêng, kiến trúc truyền thống
Đây không chỉ là một nghi lễ tâm linh mà còn là di sản văn hóa thể hiện triết lý sâu sắc:
“Rừng còn thì người còn.”
Lễ cúng Thần Núi – Rừng của người Cơ Tu là minh chứng sống động cho sức sống bền bỉ của văn hóa dân tộc vùng Trường Sơn. Việc bảo tồn và phát huy giá trị lễ hội này sẽ góp phần nuôi dưỡng niềm tự hào dân tộc, đồng thời thúc đẩy du lịch văn hóa và giáo dục thế hệ trẻ về trách nhiệm với môi trường và cội nguồn.